शेतातील कीटक हे उबदार महिन्यात खूप आक्रमक असतात. शेतातील पिकांची जास्त प्रमाणात नुकसान करतात.पारंपरिक किड नियंत्रक पद्धतीमध्ये धोकादायक रसायनांचा वापर केला जातो, पण कीड नियंत्रणाचे काही नैसर्गिक आणि स्वस्त तसेच टिकाऊ पर्याय उपलब्ध आहे.
या ब्लॉगमध्ये आपण अशाच एका पर्यायाची सविस्तर माहिती घेणार आहोत. जसे सौर प्रकाश सापळा कसा काम करतो.याचे फायदे काय तोटे काय ? याचा उपयोग काय?सौर प्रकाश सापळा बसवण्याची पद्धत इत्यादी.
सौर कीटक प्रकाश सापळे कसे कार्य करतात
सौर कीटक प्रकाश सापळे (Solar Trap) सूर्यप्रकाशाचे विजेमध्ये रूपांतर करण्यासाठी फोटोव्होल्टेइक पॅनेल वापरतात. यु व्ही लाईट सुरू करण्यासाठी याचा उपयोग होतो.कीटक हे युवी प्रकाशाकडे आकर्षित होतात. त्यांच्या या चुकीमुळे ते एका विशिष्ट प्रकारच्या कंटेनर मध्ये अडकून पडतात. कंटेनर मध्ये पडल्यामुळे या कीटकांचा मृत्यू होतो. ही एक सरळ , साधी पद्धत आहे.
सापळ्यामध्ये ऑटोमॅटिक मशीन बसवलेले असतात . जे सूर्यप्रकाशामुळे चार्ज होतात , रात्री अंधार पडल्यानंतर सापड यामध्ये ऑटोमॅटिक यंत्रणेमुळे ते ठरवलेल्या वेळेवर सुरू होतात. रात्री सापड यामध्ये युवी लाईट सुरू होतो ज्यामुळे शेतातील कीटक सापळ्या कडे आकर्षित होतात.
सौर कीटक प्रकाश सापळे बसवण्याची पद्धत
-
ज्या शेतामध्ये कीड नियंत्रण करायचे आहे तिथे पिकाच्या उंचीपेक्षा 50 ते 60 सेंटीमीटर उंचीवर सापडा बसवा लागतो.
-
सापळे खांब जमिनीवर स्थिर राहील अशी मजबूत व्यवस्था करणे .
-
सौर पॅनल सोलर लाईट आणि संकलकपात्र नेहमी स्वच्छ करणे गरजेचे आहे.
-
एक हेक्टर साठी एक असे सापळे पॅनल लावणे गरजेचे आहे.
सौर कीटक प्रकाश सापळे ची किंमत
मार्केटमध्ये विविध कंपन्यांचे सोलर प्रकाश सापळे उपलब्ध आहे. यांची किंमत विविध फीचर वर अवलंबून आहे तरी बेसिक फीचर असलेले सोलार सापडा अंदाजे 2 हजार ते 5 हजार रुपयात मिळू शकते. सध्या तरी महाराष्ट्र शासनाची कोणतीही सबसिडी यावर उपलब्ध नाही पण भविष्यात नवीन योजना अंतर्गत उपलब्ध होऊ शकते.
पिक व नियंत्रित करता येणारे किडींचे प्रकार
- सोयाबीन : उंटअळी व लष्करी अळी
- आंबा : पतंग,नाकतोडे
- ऊस : खोड पोखरणारी अळी, तुडतुडे मावा
- भात : हुमणी, खोडकिडा ,तुडतुडे मावा
- मका : खोडकिडा
- भाजीपाला: शेंगा पोखरणारी अळी व उंट अडी
- कडधान्य : नाकतोडा मुळे खाणारी अळी शेंग पोखरणारी अळी
सौर कीटक प्रकाश सापळे चे फायदे
इको-फ्रेंडली उपाय : रासायनिक कीटकनाशकांची गरज काढून टाकून, सौर सापळे पर्यावरणाच्या दृष्टीने टिकाऊ कीटक नियंत्रणास प्रोत्साहन देतात.
ऊर्जा कार्यक्षम : सौरऊर्जेवर चालणारे सापळे विजेचा वापर कमी करतात, अपारंपरिक संसाधनांचे संरक्षण करतात आणि कार्बन उत्सर्जन कमी करतात.
प्रभावी खर्च : एकदा स्थापित केल्यावर, सौर कीटक प्रकाश सापळे कमी ऑपरेटिंग खर्च असतात, जे वापरकर्त्यांसाठी दीर्घकालीन बचत देतात.
सौर कीटक प्रकाश सापळे अनुप्रयोग
कृषी वापर: फायदेशीर कीटक आणि वन्यजीवांचे संरक्षण करताना हानिकारक कीटकांपासून पिकांचे संरक्षण करण्यासाठी शेतकरी शेतात सौर सापळे लावू शकतात.
निवासी क्षेत्रे: सौर सापळे डास, माशी आणि पतंगांचे बागेतील आणि बाहेरील जागांवर प्रभावीपणे नियंत्रण करतात, रहिवाशांसाठी कीटक-मुक्त वातावरणास प्रोत्साहन देतात.
सार्वजनिक जागा: पार्क, रेस्टॉरंट्स आणि हॉटेल्सना पर्यावरणाशी तडजोड न करता अभ्यागतांचा अनुभव वाढवण्यासाठी सौर कीटक प्रकाश सापळ्यांचा फायदा होऊ शकतो.
शाश्वत शेतीसाठी सौर कीटक प्रकाश सापळे
शाश्वत शेती पद्धतींमध्ये सौर सापळे महत्त्वाची भूमिका बजावतात. लक्ष्यित कीटक नियंत्रणाचा वापर करून, ते कीटकांमुळे होणारे पीक नुकसान कमी करतात आणि रासायनिक कीटकनाशकांचा वापर कमी करतात. एकात्मिक कीड व्यवस्थापन (IPM) दृष्टिकोनामध्ये सौर सापळे एकत्रित केल्याने पर्यावरणीय संतुलन राखण्यात मदत होते, ज्यामुळे पिकांना आणि पर्यावरणास फायदा होतो.
सौर कीटक प्रकाश सापळे पारंपारिक सापळ्यांशी तुलना करणे
पर्यावरणीय प्रभाव : रासायनिक सापळ्यांच्या तुलनेत सौर सापळे पर्यावरणीय प्रदूषण लक्षणीयरीत्या कमी करतात.
कार्यक्षमता : सौर सापळे बाह्य उर्जा स्त्रोतांवर अवलंबून न राहता कीटक नियंत्रणासाठी एक कार्यक्षम आणि प्रभावी पद्धत प्रदान करतात.
दीर्घकालीन व्यवहार्यता : सौर सापळ्यांची टिकाऊपणा आणि कमी देखभाल आवश्यकता विस्तारित कालावधीत त्यांचा सतत वापर सुनिश्चित करतात.
सौर कीटक प्रकाश सापळा निवडताना विचारात घेण्यासारखे घटक
सापळ्यांचा आकार आणि क्षमता : क्षेत्राचा आकार आणि कीटकांच्या लोकसंख्येशी जुळणारे सापळे निवडा.
प्लेसमेंट आणि देखभाल : इष्टतम कामगिरीसाठी योग्य ट्रॅप प्लेसमेंट आणि नियमित देखभाल महत्त्वपूर्ण आहे.
हवामानाचा प्रतिकार : सापळे बाहेरच्या सेटिंगमध्ये विविध हवामान परिस्थितींचा सामना करण्यासाठी डिझाइन केलेले असल्याची खात्री करा.
सौर कीटक प्रकाश सापळ्यांचे भविष्य
तंत्रज्ञानाच्या प्रगतीमुळे, सौर कीटक प्रकाश सापळे कार्यक्षमता, डिझाइन आणि अनुप्रयोगामध्ये सतत सुधारणा पाहण्याची शक्यता आहे. शाश्वत कीटक नियंत्रणाबाबत जागरूकता वाढल्याने, हे सापळे हिरवेगार आणि पर्यावरणाबाबत अधिक जागरूक भविष्य घडवण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावतील.
Leave a Reply